„Jestem po rozwodzie i kolejny krok jaki chciałabym podjąć, aby zerwać wszelkie więzi z byłym mężem to złożenie wniosku o podział majątku wspólnego, jednak mam problem z ustaleniem składników tego majątku. W trakcie małżeństwa w związku z prowadzoną przeze mnie działalnością gospodarczą wzięłam w leasing samochód, który spłacałam samodzielnie, zaś wykupiłam go po jego rozwiązaniu. Czy w związku z powyższym samochód stanowi moją własność czy stanowi on jeden ze składników naszego majątku wspólnego?”

Zgodnie z art. 31 § 1 kro, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

A zatem, w myśl powyższego przepisu przyjąć należy, iż wszystkie przedmioty i prawa nabyte w trakcie trwania małżeństwa stanowią majątek wspólny małżonków. Oznacza to, że nawet w sytuacji, gdy umowę leasingu podpisuje tylko jeden z małżonków, a przedmiot wzięty w leasing (np. samochód) związany jest stricte z prowadzoną przez danego małżonka działalnością gospodarczą to nie zmienia to faktu, iż przedmiot ten tj. samochód wchodzi w skład majątku wspólnego. Dlaczego? Dlatego, że zgodnie z wyrażoną w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym zasadą, istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że o przynależności konkretnego prawa do określonej masy majątkowej małżonków decydują przepisy prawa rodzinnego, nie zaś to czy dany przedmiot majątkowy został nabyty w wyniku czynności dokonanej przez jednego, czy też przez oboje małżonków.

Oczywiście pamiętać należy, iż zgodnie z umową leasingu prawo własności przedmiotu leasingu tj. samochodu przysługuje leasingodawcy, czyli np. bankowi, a leasingobiorca, czyli jeden z małżonków ma prawo korzystania z rzeczy, a także przysługuje mu roszczenie o wykup przedmiotu leasingu. Oznacza to, że  przeniesienie na jego osobę prawa własności nastąpi z chwilą zapłaty ostatniej raty i tzw. wykupu samochodu.

Jeżeli do zapłaty ostatniej raty i wykupu przedmiotu leasingu dojdzie w trakcie trwania małżeństwa przedmiot ten tj. samochód wejdzie w skład majątku wspólnego małżonków i będzie on podlegał podziałowi tak, jak każdy inny składnik tego majątku. Jeśli natomiast do zapłaty ostatniej raty i wykupu dojdzie po orzeczeniu rozwodu pomiędzy małżonkami to zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dn. 28 stycznia 2015 r. (II CSK 322/14), wynikające z umowy leasingu prawo do korzystania z z samochodu oraz roszczenie o nabycie przedmiotu leasingu przekształci się w prawo własności i nadal stanowić będzie majątek wspólny małżonków.

Reasumując zatem, podkreślić należy, że wykupiony przedmiot leasingu, w tym przypadku samochód wchodzi w skład majątku wspólnego bez względu na to czy jego wykup nastąpił przed czy po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.

Warto jednak odnieść się jeszcze do kosztów wynikających z umowy leasingu i wyjaśnić, że raty leasingowe, które były spłacane z majątku wspólnego małżonków nie podlegają jakiemukolwiek rozliczeniu, gdyż były to koszty ponoszone na wspólny majątek. Jeżeli natomiast raty spłacane były ze środków pochodzących z majątku osobistego jednego z małżonków wówczas nakład ten może podlegać rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku, tak samo rozliczeniu takiemu mogą podlegać raty, które zostały spłacone przez jednego z małżonków już po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, gdyż stanowiły jego nakład na majątek wspólny.

Powyższe zgodne jest z art. 45 § 1 kro, w myśl którego, każdy z małżonków może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie może żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły one wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Podstawa prawna:

art. 31 § 1 i art. 45 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz. U. Nr 9, poz. 59),

orzeczenie Sądu Najwyższego z dn. 28 stycznia 2015 r. (II CSK 322/14),

Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków pod red. J. Ignaczewskiego, Wolters Kluwer, Warszawa 2017.