Wyrok w sprawie o rozwód ma złożoną konstrukcję i obejmuje zarówno elementy obligatoryjne, jak i fakultatywne. Pierwszym obligatoryjnym elementem wyroku rozwodowego uwzględniającego powództwo jest orzeczenie rozwodu związku małżeńskiego stron, czyli rozstrzygnięcie o tym, że małżeństwo przestaje istnieć.
Zasadą jest również stwierdzenie, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Odstępstwo od tej reguły dopuszczalne jest tylko wówczas, gdy obie strony zgodnie zażądają zaniechania orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Kolejno wskazać należy, że jeśli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci to w wyroku orzekającym rozwód sąd zgodnie z treścią art. 58 § 1 kro ma obowiązek rozstrzygnąć o władzy rodzicielskiej, o miejscu zamieszkania wspólnych małoletnich dzieci, a także ustalić kontakty rodzica niezamieszkującego z dziećmi oraz w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci.
Odnosząc się do władzy rodzicielskiej wskazać należy, iż orzekając rozwód, sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeśli przedstawią oni porozumienie dotyczące zarówno sposobu wykonywania tej władzy, jak i utrzymywania kontaktów z dziećmi po rozwodzie. Porozumienie takie zostanie zaakceptowane przez sąd, jeśli jest zgodne z dobrem dzieci (czyli zaspokaja potrzeby dzieci – zarówno materialne, jak i niematerialne, gwarantujące im prawidłowy rozwój psychiczny i fizyczny). Jeśli nie zachodzą przesłanki do pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, sąd musi powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dzieci. Zaś w sytuacjach wyjątkowych, gdy dobro dzieci jest zagrożone, sąd może zawiesić wykonywanie przez rodzica bądź rodziców władzy rodzicielskiej bądź władzy tej ich pozbawić.
Następnym obligatoryjnym rozstrzygnięciem, jakie powinno być zawarte w wyroku rozwodowym, jest rozstrzygnięcie o sposobie korzystania z zajmowanego przez małżonków wspólnego mieszkania. Pamiętać jednak należy, iż sąd rozstrzyga o tej kwestii tylko wtedy, gdy mieszkanie jest rzeczywiście zajmowane przez małżonków w chwili orzekania rozwodu i, że zajmowanie wspólnego mieszkania nie może polegać jedynie na przechowywaniu w tym mieszkaniu swoich rzeczy. Jeśli zatem małżonek opuścił wspólnie zajmowane uprzednio mieszkanie, pozostawiając w nim część swoich rzeczy, to nie zajmuje on już tego mieszkania, tj. nie korzysta z niego faktycznie.
Jak to już zostało powyżej wskazane wyrok w sprawie o rozwód obejmuje również orzeczenia fakultatywne, a więc takie, których zamieszczenie uzależnione jest przede wszystkim od żądania strony.
Pierwszym takim orzeczeniem fakultatywnym jest orzeczenie eksmisji małżonka bądź oddalenie takiego żądania. Zgodnie z art. 58 § 2 zd. 2 kro, w wypadkach wyjątkowych, tj. gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Z praktyki mogę wskazać, iż sąd decyduje się na takie rozstrzygnięcie, jeśli małżonek stosuje wobec drugiego małżonka przemoc fizyczną, psychiczną lub np. nadużywa środków odurzających. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków. Przyznanie to jest możliwe, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.
W tym miejscu podkreślić należy, iż orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej!
Elementem fakultatywnym, jaki również może pojawić się w wyroku rozwodowym jest zasądzenie alimentów na rzecz małżonka, który uwzględniony może być jedynie na wniosek uprawnionego i przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 60 kro, o czym szerzej będzie w kolejnych artykułach.
Ostatnim fakultatywnym rozstrzygnięciem, jakie może zostać zamieszczone w wyroku rozwodowym jest dokonanie podziału majątku wspólnego. Podział taki jest możliwy na zgodny wniosek stron oraz gdy jego przeprowadzenie nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Brak takiej nadmiernej zwłoki występuje wtedy, gdy strony są zgodne co do składu majątku, jego wartości i sposobu podziału. Natomiast w sytuacji, gdy strony są skonfliktowane, a zachodzi potrzeba określenia i wyceny nakładów poniesionych z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka bądź z majątku osobistego na majątek wspólny wówczas mamy do czynienia z nadmierną zwłoką.
