„Jestem po rozwodzie, który kosztował mnie dużo nerwów i stresu. Nadszedł czas, aby podzielić majątek, który zgromadziliśmy wraz z żoną w trakcie trwania małżeństwa, ale nie mam siły znowu się sądzić. Czy możemy się z żoną dogadać i zawrzeć umowę dotyczącą podziału majątku wspólnego?”
W myśl art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) w zw. z art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: kro), podział majątku wspólnego może nastąpić bądź na mocy umowy zawartej pomiędzy wszystkimi osobami mającymi udziały w majątku wspólnym, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie którejkolwiek z osób uprawnionych do żądania podziału tego majątku.
Umowny podział majątku wspólnego możliwy jest po ustaniu wspólności małżeńskiej, gdy małżonkowie (byli małżonkowie) są zgodni co do konieczności i sposobu dokonania podziału.
Umowa zawarta pomiędzy małżonkami (byłymi małżonkami) powinna obejmować wszystkie stosunki prawne dotyczące majątku objętego wcześniej wspólnością. W jej treści powinny znaleźć się postanowienia dotyczące rozliczenia: nakładów i wydatków poczynionych w czasie trwania wspólności majątkowej z majątku wspólnego małżonków na majątki osobiste oraz z majątków osobistych na majątek wspólny oraz długów jednego z małżonków spłaconych z majątku wspólnego, także roszczeń z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów. Umowa powinna także obejmować rozliczenia pożytków i przychodów, jak również nakładów i wydatków pobranych w okresie od ustania wspólności do chwili dokonania podziału.
Podziału majątku wspólnego strony mogą dokonać w sposób im odpowiadający, z zastrzeżeniem, że sposób ten nie może uchybiać bezwzględnie obowiązującym przepisom prawa ani zasadom współżycia społecznego (art. 58 § 1 i § 2 k.c.).
Umowa o podział majątku wspólnego może zostać zawarta w formie dowolnej (np. w formie ustnej lub w formie pisemnej zwykłej). Wyjątek od tej zasady przewidziany został w art. 1037 § 2 k.c. zgodnie z którym, gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość, wymagana jest forma aktu notarialnego. Podobnie jest, gdy w skład majątku wchodzi użytkowanie wieczyste lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Natomiast, jeśli w skład majątku wchodzi przedsiębiorstwo wymagane jest zachowanie formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Umowa o podział majątku wspólnego może obejmować cały majątek lub jego część. Jeśli treść umowy została ograniczona do części majątku wspólnego, podział pozostałych przedmiotów może nastąpić w drodze zawarcia kolejnej umowy lub podziału może dokonać sąd na wniosek jednej ze stron.
Pamiętać należy, iż umowa określająca sposób podziału majątku wspólnego zawarta w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej jest nieważna! Niemniej jednak, umowa ta może stanowić dowód w późniejszym postępowaniu o podział majątku wspólnego, gdyż wskazuje na przynależność określonego przedmiotu do tego majątku, a także na jego posiadanie przez jednego z małżonków.
Reasumując podkreślić należy, iż warunkiem dokonania umownego podziału majątku wspólnego jest złożenie zgodnych oświadczeń woli. Jeśli natomiast małżonkowie (byli małżonkowie) nie są zgodni, podział majątku może nastąpić jedynie w trybie sądowym, o czym będzie w kolejnym artykule.
Podstawa prawna:
art. 58 § 1 i 2 oraz art. 1037 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (tj. Dz. U. Nr 16, poz. 93),
art. 46 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 682 z późn. zm.),
Komentarz do art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pod red. J. Wiercińskiego, wyd. 1.
Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków, Krystyna Skiepko pod red. J. Ignaczewskiego, wyd. 3.
