W dniu 12 lipca 2018 r. Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak przedstawił nowy projekt kodeksu rodzinnego. Prace nad projektem trwały 6 lat, a Komisji Kodyfikacyjnej przewodniczył prof. Stanisław Stadniczeńko.
W dniu przedstawienia w/w projektu RPD wskazał, że „Nowy kodeks rodzinny to przełom w myśleniu o dziecku i jego rodzinie, nowa koncepcja ochrony dzieciństwa, rodzicielstwa, małżeństwa, rodziny.”
W projekcie nowego kodeksu rodzinnego zaproponowano następujące zmiany:
1) wprowadzenie definicji dziecka, zgodnie z którą dzieckiem będzie każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności,
2) wprowadzenie definicji dobra dziecka, zgodnie z którą dobrem dziecka będzie stan, w którym dziecko osiągnie prawidłowy, całościowy i harmonijny rozwój psychiczny, fizyczny i społeczny, z poszanowaniem jego godności i wynikający z niej naturalnych praw. Dobro to ma być priorytetem i ma mieć pierwszeństwo przed innymi zasadami,
3) wprowadzenie definicji konkubinatu, zgodnie z którą za konkubinat uważany będzie nieformalny związek kobiety i mężczyzny, oparty na porozumieniu osób niezwiązanych ze sobą stosunkiem małżeństwa, a pozostających w takich samych relacjach jak małżonkowie,
4) stosowanie do osób żyjących w nieformalnych związkach i wychowujących dzieci tych samych przepisów co do związków formalnych (małżeństw),
5) zastąpienie pojęcia „władza rodzicielska” pojęciem „odpowiedzialność rodzicielska”, które to jest pojęciem szerszym i zastąpienie pojęcia „kontakty” pojęciem „relacja osobista”,
6) wprowadzenie profesjonalnego pełnomocnika dla dziecka tj. radcy prawnego lub adwokata, który reprezentowałby dziecko w postępowaniach sądowych/rodzinnych,
7) w sprawach o separację i o rozwód sąd miałby kierować małżonków wspólnie wychowujących dziecko do specjalisty z zakresu prawa rodzinnego w celu uświadomienia im jakie skutki niesie rozstanie dla dziecka, a w sytuacji, gdy sąd nabrałby przekonania, że jest możliwość pojednania zawiesiłby postępowanie, 8) przywrócenie obowiązkowych posiedzeń pojednawczych, a w stosunku do małżonków wspólnie wychowujących dziecko, obowiązkowe skierowanie ich do mediacji (w sprawach o separację i o rozwód). Stawiennictwo do mediacji byłoby obowiązkiem stron, lecz uczestnictwo w nich zależałoby od woli małżonków,
9) wprowadzenie pieczy konsensualnej (opartej na porozumieniu między rodzicami i uwzględniającej zdanie dziecka) i równoważnej (sprawowanej naprzemiennie przez każdego z rodziców), 10) wydłużenie okresu przedawnienia roszczeń alimentacyjnych z trzech do pięciu lat, 11) możliwość uchylenia się przez dorosłe dziecko od opieki nad rodzicem i pokrywania jego kosztów utrzymania, w sytuacji w której, rodzic ten nadużywał wobec niego władzy rodzicielskiej lub uchylał się od świadczeń alimentacyjnych na jego rzecz,
12) wprowadzenie zakazu stosowania kar cielesnych, wszelkich form przemocy wobec dziecka, w tym poniżającego traktowania, 13) odebranie dziecka jedynie w obecności psychologa, 14) nadanie dziecku, które ukończy 16 lat uprawnienia do żądania od osoby otrzymującej należne dziecku alimenty rozliczenia sposobu ich wydatkowania, wniosek do sądu będzie mogło złożyć dziecko do uzyskania pełnoletności, a także pełnomocnik dziecka, bez względu na jego wiek,
15) obowiązek wysłuchania dziecka we wszystkich sprawach dotyczących jego lub jego majątku, a także uwzględnienia stanowiska dziecka i jego rozsądnego życzenia (stosownie do okoliczności i rozwoju intelektualnego, społecznego i psychicznego oraz stanu zdrowia dziecka). W trakcie wysłuchaniu dziecka powinien uczestniczyć biegły psycholog lub inny specjalista, 16) zapewnienie ochrony dla jeszcze nienarodzonego dziecka poprzez zakaz spożywania alkoholu i przyjmowania substancji psychoaktywnych w czasie ciąży. Sąd miałby obowiązek wysłuchania kobiety w ciąży i poinformowania jej o negatywnym wpływie w/w substancji. Ponadto, mógłby skierować ją do placówki prowadzącej edukację w tym zakresie lub do specjalistów zajmujących się terapią i leczeniem uzależnień, a także przydzielić ciężarnej asystenta rodziny oraz zawiadomić jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. A, gdyby w/w środki nie przyniosły efektu, Sąd miałby możliwość skierowania kobiety w ciąży na dobrowolne leczenie lub mógłby ustanowić nadzór zawodowego kuratora sądowego,
17) rozszerzenie uprawnień i obowiązków kuratora sądowego, polegających na podejmowaniu działań profilaktyczno-wychowawczych, prowadzeniu w kuratorskim ośrodku zajęć z dziećmi, w szczególności profilaktycznych, socjoterapeutycznych i edukacyjnych oraz działanie podnoszące kompetencje wychowawcze jego rodziców,
18) umieszczając dziecko w pieczy zastępczej, sąd miałby obowiązek kierowania się odległością między miejscem zamieszkania rodziny zastępczej i biologicznej, tak aby była jak najmniejsza.
