Matce, która urodziła dziecko, a nie ukończyła 18 lat nie przysługuje władza rodzicielska, gdyż nie posiada ona pełnej zdolności do czynności prawnych.

Zgodnie z art. 11 Kodeksu Cywilnego pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. W myśl natomiast art. 94 § 1 i § 3 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (dalej: kro), jeżeli jedno z rodziców nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców, a jeśli żadnemu z nich nie przysługuje władza rodzicielska to ustanawia się dla dziecka opiekę.

W tym miejscu chciałabym wyjaśnić, iż ojcu dziecka, z prawnego punktu widzenia, nie przysługuje władza rodzicielska, albowiem do uznania ojcostwa, potrzebna jest zgoda matki, która będąc niepełnoletnia nie może wyrazić skutecznie takiej zgody. O sposobie uzyskania przez ojca władzy rodzicielskiej będzie w kolejnym artykule.

Wracając do sytuacji prawnej dziecka i ustanowienia dla niego opiekuna podkreślić należy, że konkretną osobę wyznacza sąd opiekuńczy, który kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka! Zgodnie z art. 149 § 1, 2 i 3 kro opiekunem dziecka powinna być ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę (najczęściej jest to jeden z rodziców małoletniej), a jeśli wskazanie takie nie nastąpi, opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców. W braku i takich osób sąd opiekuńczy opiekunem ustanawia kuratora.

Pamiętać należy, iż mimo tego, że małoletniej matce nie przysługuje władza rodzicielska nie oznacza, że nie ma ona prawa uczestniczyć w wychowaniu dziecka, wręcz przeciwnie może ona opiekować się dzieckiem faktycznie i powinna dokładać należytych starań, aby jej więź z dzieckiem była silna, a także aby potrzeby dziecka były zaspakajane. Małoletnia matka ma również prawo złożyć wniosek o przyznanie np. zasiłku rodzinnego lub zasiłku z opieki społecznej, ale wniosek ten musi potwierdzić jej przedstawiciel ustawowy.

Należy również pamiętać, iż wraz z osiągnięciem pełnoletności matka nabywa z mocy prawa władzę rodzicielską, a to oznacza, że sąd opiekuńczy umorzy postępowanie i zwolni opiekuna z pełnienia jego obowiązków.

Podstawa prawna:

art. 11 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (tj. Dz. U. Nr 16, poza.93),

art. 94 i 149 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 682 z późn. zm.),

Komentarz do art. 94 i 149 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pod red. J. Wiercińskiego, wyd. 1.