Kuratela jest to instytucja zbliżona do opieki, która stanowi formę pieczy prawnej i ma na celu ochronę osób bądź praw majątkowych osób, które nie mogą same prowadzić swoich spraw.

Kuratela w przeważającej części ma charakter tymczasowy i ustanawiana jest na wniosek osoby, która pieczy tej potrzebuje, na wniosek osoby trzeciej lub z urzędu.

Kuratelę sprawuje kurator, który ustanawiany jest przez sąd. Za sprawowanie kurateli kurator może żądać wynagrodzenia, które pokrywane jest z majątku osoby, dla której kurator został ustanowiony. Jeżeli natomiast osoba taka majątku nie posiada, wówczas wynagrodzenie pokrywa ten, na czyj wniosek kurator został ustanowiony.

Kuratela może ustać wskutek orzeczenia sądu, na wniosek osoby poddanej kurateli, z chwilą urodzenia się dziecka (gdy ustanowiono kuratora dla dziecka poczętego, ale jeszcze nieurodzonego), z chwilą ukończenia danej sprawy lub z mocy prawa.

Sąd opiekuńczy ustanawia kuratora m.in. w następujących przypadkach:

1) dla nieżyjącej matki pozwanej przez dziecko w procesie o ustalenie macierzyństwa (art. 61¹⁰ § 2 kro), 2) dla nieżyjącej kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka pozwanej przez dziecko w procesie o zaprzeczenie   macierzyństwa (art. 61¹² § 2 kro), 3) dla nieżyjącego męża matki pozwanego przez dziecko w procesie o zaprzeczenie ojcostwa (art. 70 § 2 kro), 4) dla nieżyjącego mężczyzny, który uznał dziecko, pozwanego przez to dziecko w procesie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa (art. 82 1 3 kro), 5) dla nieżyjącego dziecka pozwanego w procesie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa (art. 83 § 2 kro), 6) dla nieżyjącego domniemanego ojca pozwanego w procesie o ustalenie ojcostwa (art. 84 § 2 kro), 7) dla dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, jeżeli żadne z rodziców nie może go reprezentować (art. 99 kro), 8) dla zarządu majątkiem dziecka, jeżeli w umowie darowizny albo w testamencie zastrzeżono, że przedmioty przypadające mu z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców i gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy (art. 102 kro), 9) w celu zarządu majątkiem małoletniego dziecka, w razie niewłaściwego wykonywania przez rodziców tego zarządu (art. 109 § 3 kro), 10) dla wnioskodawcy zmarłego w toku postępowania o przysposobienie, jeżeli z żądaniem orzeczenia przysposobienia wystąpił wspólnie ze swoim małżonkiem, który żądanie to podtrzymuje (art. 117 § 4 kro), 11) dla ochrony osoby pozostającej pod opieką lub jej majątku do czasu objęcia opieki przez opiekuna (art. 147 kro), 12) dla osoby pozostającej pod opieką, której opiekun doznaje przemijającej przeszkody w sprawowaniu opieki (art. 157 kro), 13) dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nieurodzonego, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka – do chwili jego urodzenia (art. 182 kro), 14) dla osoby niepełnosprawnej, jeżeli potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy (art. 183 § 1 kro), 15) dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika oraz gdy pełnomocnik nieobecnego nie może wykonywać swoich czynności albo je wykonuje nienależycie (art. 184 § 1 kro),16) w sprawie o unieważnienie małżeństwa po śmierci jednego lub obu małżonków (art. 447 § 1 k.p.c.).