Ustawą z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów został znowelizowany art. 209 k.k., który ma na celu skuteczne egzekwowanie obowiązku alimentacyjnego oraz wyeliminowanie celowego uchylania się osób zobowiązanych do alimentacji od prawnego obowiązku alimentacji poprzez zatajanie uzyskiwanych dochodów i posiadanego majątku.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż obecnie w art. 209 k.k. zostały odrębnie uregulowane dwa typy przestępstwa niealimentacji (w § 1 uregulowany został typ podstawowy, zaś w § 1a typ kwalifikowany), tj. rozdzielono fakt niepłacenia alimentów od narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Przepis art. 209 § 1 k.k. w nowym brzmieniu, stanowi, że „Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.

W starym brzmieniu w/w przepisu mieliśmy do czynienia ze znamieniem uporczywego uchylania się od obowiązku alimentacyjnego, które to stwarzało problemy interpretacyjne, gdyż w sytuacji, w której dłużnik alimentacyjny przekazywał na rzecz dziecka symboliczną kwotę np. 50,00 zł miesięcznie lub obdarowywał je okazjonalnymi prezentami to nie można było mówić o uporczywości, a to pozwalało na uniknięcie odpowiedzialności karnej.

Obecnie brak alimentowania nie musi być uporczywy – pokrzywdzony ma prawo złożyć wniosek o ściganie w sytuacji, gdy dłużnik alimentacyjny nie zapłaci 3 świadczeń okresowych lub, gdy jego zaległość alimentacyjna stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych!

Przykład: - Jeśli Jan Kowalski obowiązany jest do płacenia alimentów w wysokości 1.500 zł miesięcznie i nie płaci ich przez trzy miesiące to jego dług wynosi 4.500 zł i odpowiada on karnie. - Jeśli Jan Kowali obowiązany jest do płacenia alimentów w wysokości 1.500 zł miesięcznie, a wpłaca on jedynie po 500 zł miesięcznie, to po pięciu miesiącach wysokość jego zaległości wynosić będzie 5.000 zł (bowiem równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych wynosi 4.500 zł) i odpowiada on karnie.

Odnosząc się do typu kwalifikowanego, uregulowanego w art. 209 § 1a k.k. wskazać należy, że „Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Jak powyżej wskazano „narażenie na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych” stało się kryterium zaostrzającym odpowiedzialność karną za przestępstwo niealimentacji i grozi w sytuacji, gdy np. na skutek uchylenia się jednego rodzica od obowiązku alimentacyjnego, drugi rodzic nie jest w stanie kupić dziecku jedzenia, ubrania, zapewnić mu kształcenia lub leczenia.

Wskazać również należy, iż w § 5 wprowadzono instytucje niepodlegania karze przez sprawcę przestępstwa niealimentacji w typie podstawowym (§1), który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. Z kolei w § 6 wskazano, że sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa niealimentacji w typie kwalifikowanym (§1a) uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.

Warto dodać, że skazani na karę pozbawienia wolności nie muszą odbywać kary w więzieniu, gdyż mogą podlegać dozorowi elektronicznemu i pracować, co pozwoli im na uregulowanie zaległych alimentów!

W przypadku chęci wszczęcia postępowania należy pamiętać, że ściganie przestępstwa niealimentacji następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego, a jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstw określonych w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.

Podstawa prawna:

Art. 209 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (tj. Dz. U. z 1997 Nr 88, poz. 553)

Komentarz do art. 209 Kodeksu karnego, autorstwa Jerzego Lachowskiego.